sobota, 28 maja 2016

"Papusza" Angelika Kuźniak


Najpierw całkiem przypadkowo trafiłam na film, o którego istnieniu nie miałam pojęcia. Z zaskoczeniem podczas lotu Singapur - Stambuł odkryłam dział kino świata wśród nieograniczonych możliwości systemu rozrywki pokładowej. Jednym z czterech polskich filmów była właśnie Papusza. Porzuciłam więc lekturę powieści Isabel Allende na rzecz seansu w środku nocy. Film bardzo mi się podobał, przyznam, że bardzo poruszył, choć muszę zaznaczyć wraz z wiekiem rośnie u mnie także sentymentalizm i empatia. Po obejrzeniu filmu postanowiłam, że jak najprędzej muszę przeczytać książkę. Tradycyjnie wegetowała na czytniku już od lat.

Temat Cyganów przewija się u nas w domu niemal non-stop. W Portugalii widujemy ich właściwie codziennie, zawsze z końmi, zawsze z wozem. Dla moich dzieci to nowość, w Niemczech chyba nigdy nie spotkaliśmy Romów. Omawialiśmy więc już kulturę, sposób życia, zwyczaje, przesądy, a przede wszystkim język. Przeczytanie Papuszy miałam więc w planach już od dawna, a zainteresowanie się bliżej tą tematyką jest logiczną konsekwencją jej aktualności w Portugalii. Jako ciekawostkę podam, że na ostatnim festiwalu Berlinale jedną z nagród zdobyła Leonor Teles - portugalska reżyserka pochodzenia romskiego. W swoim filmie krótkometrażowym rozprawia się z  przesądem o rzekomym lęku Cyganów przez żabami, który ma swoje źródło w starej romskiej legendzie. W Portugalii przed wieloma sklepami stoją figurki żab, które mają odstraszać Cyganów - Teles interpretuje ten fakt jako bezpodstawne uprzedzenie.

Wracając jednak do książki - poruszyła mnie tak, jak film. Historia Papuszy to dla mnie opowieść o utracie i szukaniu tożsamości. Papusza, która tak bardzo kocha cygański sposób życia, akceptuje surowe zasady i mentalność, równocześnie odczuwa niewiarygodny pęd ku nauce czytania. Ta żądza wiedzy zgubi ją w końcu. Ostracyzm i odrzucenie przez środowisko romskie złamią ją. Do końca życia będzie żałować, że nauczyła się czytać, że podążyła za realizacją swojego talentu. Ta umiejętność czyniła ją podejrzaną, inną i dlatego właśnie na niej skrupił się gniew Cyganów po publikacji monografii Ficowskiego. Nie tylko Papusza przecież spędzała z nim czas, jego wiedza była sumą doświadczeń zebranych podczas pobytu taborze.

Fascynuje mnie biografia Papuszy - innej niż wszyscy, odrzuconej, a równocześnie zdumiewająco pokornej. Jej skromność, umniejszanie własnego talentu są zdumiewające. Wielokrotnie opisuje się jako prostą Cygankę t ęskniącą za lasem i swobodą. Bo nie tylko odrzucenie i samotność doprowadziły ją do obłędu, lecz także utrata naturalnego środowiska, możliwości przemieszczania się. Papusza była niczym ptak w klatce, ptak przez nikogo nie rozumiany, samotny, z podciętymi skrzydłami.

Moje zainteresowanie postacią Papuszy idzie zapewne w parze z zaciekawieniem całą tematyką romską. Cieszę się, że mam na półce jeszcze jedną książkę powiązaną z Romami i planuję przeczytanie jej w najbliższym czasie.

Moja ocena: 6/6

Angelika Kuźniak, Papusza, 200 str., Wydawnictwo Czarne 2013.

4 komentarze:

  1. Mnie ta książka trochę rozczarowała, jest zbyt chaotyczna i daje jedynie zarys postaci Papuszy. Więcej dowiedziałam się o społeczności cygańskiej, niż o samej poetce (choć końcówka daje jakiś wgląd w jej życie i umysł). To była fascynująca i tragiczna postać, i po prostu chyba spodziewałam się biografii, a nie krótkiej książeczki złożonej głównie z cytatów, wywiadów i wierszy. Choć może to jest wszystko, co mamy na jej temat, i taka właśnie forma najlepiej się nadawała do opisania Papuszy i jej rozdarcia między światami Cyganów i gadziów? Niemniej jednak nie żałuję, że przeczytałam, bo to mimo wszystko bardzo wartościowa lektura.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Marianno po przemyśleniu zgadzam się z Tobą. Ja także odczuwałam niedosyt, ale myślę, że film wiele mi uzupełnił. Jeśli wcześniej nie widziałabym filmu, pewnie rozczarowanie byłoby większe.

      Usuń
    2. Chętnie obejrzałabym film, żeby uzupełnić choć trochę obraz Papuszy!

      Usuń
    3. Marianno to zachęcam do lotu Turkish Airlines, mają w ofercie :)

      Usuń